Sztuka „swobodna” – dadaizm i surrealizm

Dadaizm to ruch artystyczny w sztuce, mający charakter awangardy, którego głównymi założeniami są: dowolność wyrazu artystycznego, zerwanie z tradycją oraz swoboda twórczości. Nurt zapoczątkowany został po wojnie, a utworzyli go członkowie będący świadomi rozpadu cywilizacji,  negujący przyjęte ideały estetyczne oraz wartości. Nurt jednoczyła wspólna postawa, a nie styl, gdyż ten nie był jednorodny. Twórcy mówili :„Dadaizm jest stanem umysłu”.

Wykorzystywali oni w swoje twórczości  absurd, zabawę i dowcip. Ich dzieła to obrazy abstrakcyjne, kolaże kubistyczne, fotomontaże z wykorzystaniem przedmiotów codziennego użytku i inne wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom wytwory np.  Podarunek Raya, czyli żelazko z gwoździami. Bazował na futuryzmie i kubizmie. Zaś na dadaizmie wyrósł surrealizm, tworzony częściowo przez tych samych artystów.  Chodziło o zszokowanie publiczności nonsensownymi pomysłami.

Słowo „dada to pierwszy dźwięk dziecka wyrażający to, co prymitywne, zaczynanie od zera, nowe w naszej sztuce”. Istnieją jednak inne wersje co do znaczenia nazywa kierunku. Dadaizm rozwinął się niezależnie w kilku ośródkach na raz, a mianowicie w latach 20. XX wieku w Zurychu, Nowym Jorku i Paryżu. Dadaiści aktywni byli po wojnie również w Niemczech, przy czym ich działalność miała polityczny podtekst.

Potem był surrealizm…

Obrazy Salvadora Dali’ego łączą w sobie maksymalny naturalizm z błahą i absurdalną tematyką. Stąd nazwa kierunku w sztuce, którego jest on przedstawicielem – Surrealizm. Kontrastuje on ze sobą tradycyjną twórczość z grą skojarzeń, często wręcz urojonymi oraz udziwnionymi.  Efekty tego w pracach Dali’ego są oceniane jako pochodzące z głębokiej, ludzkiej podświadomości. Tak np. w latach 1931-1935 powstały jego dzieła życia: „Miękkie zegary”, „Trwałość pamięci”, „Płonąca żyrafa”, które większość zna, a przynajmniej kojarzy. Już same nazwy dziel dają dużo do myślenia i pobudzają wyobraźnię.

Surrealizm w swoich założeniach był sprzeciwem wobec  klasycyzmu, realizmu, utylitaryzmowi oraz konwencjom w sztuce. Jego celem było „wyrażanie wizualnej percepcji wewnętrznej”. Artyści tego nurtu tworzyli obrazy będące sprzeczne z logicznym porządkiem rzeczywistości – wizje groteskowe, z pogranicza jawy, snu czy fantazji.

Surrealiści uważali, że istotą ludzką rządzą siły niezależne od jego świadomości. Przypisywali ogromną rolę niepohamowanej wyobraźni, co uwidoczniali na swoich dziełach, które nierzadko zaskakiwały i budziły dyskusję.